{بررسی بنیادهای اولیۀ نثر معاصر فارسی بر پایۀ سبک‌شناسی}
چکیده
زمینه و هدف: آثار ماقبل مشروطه از بنیادهای نثر معاصر فارسی است که زمینه ساز تحولات سادگی زبان، قالب‌های نثر متعدد و تغییرات مضمونی در دورۀ مشروطه شدند. متفکران ماقبل مشروطه با آشنایی با زندگی جامعۀ غربی، آثاری در قالب سفرنامه، نمایشنامه، رمان و ترجمه نوشتند و از چارچوب زبان و محتوای نثر کلاسیک عدول کردند. بدین وسیله بر تغییرات دورۀ مشروطه تأثیرگذار شدند. در این مقاله کتاب تمثیلات فتح‌علی آخوندزاده به عنوان یکی از بنیادهای اولیۀ نثر معاصر با هدف تأثیرگذاری بر سبک ادبیات مشروطه، از منظر سبک شناسی بررسی شده است.
روش مطالعه: پژوهش با مطالعات کتاب‌خانه‌ای با ابزار فیش‌برداری انجام گرفته و بصورت توصیفی-تحلیلی نوشته شده است. جامعۀ آماری، کتاب تمثیلات آخوندزاده ترجمۀ قراجه داغی، نشر خوارزمی می‌باشد.
یافته‌ه‍‌ا: آخوندزاده از پیشروان سادگی نثر معاصر است که اولین نمایشنامه و رمان را قبل از مشروطه نوشت. وی در این اثر از چارچوب‌های نثر کلاسیک عدول کرد. قالب نمایشنامه، رمان تاریخی، زبان بیگانه، اندیشۀ انتقادی-اجتماعی، ویژگی‌های سبکی وی است که بر شعر و نثر دورۀ مشروطه تأثیرگذار شد.
نتیجه‌گیری: آخوندزاده با انتخاب قالب نمایشنامه و رمان، زمینه ساز نمایشنامه نویسی و رمان تاریخی در دورۀ مشروطه شد. در سطح زبانی، واژه های ترکی، روسی و عربی در اثر او بسامد دارد. با توجه به این‌که زبان ترکی آذری زبان مادری اوست، می‌توان وی را زمینه ساز توجه به زبان بومی در دورۀ مشروطه دانست. در سطح نحوی، نگارش جملات طبق دستور زبان ترکی و حذف‌های بدون قرینه دیده می‌‌شود که زبانش را به سستی کشانده است و در عین حال زمینه ساز گسست‌های زبانی از نثر فصیح گذشته شده است. اما همچنان در سنت گرایی واژه های عربی بسامد سبکی یافته است. در سطح ادبی، تشبیه، کنایه، ضرب المثل فراوانی دارد. در سطح فکری، انتقادهای اجتماعی سیاسی، قانون، آزادی و زن محورهای فکری اثر اوست که در دورۀ مشروطه جزو مؤلفه های اصلی شعر و نثر گردید.